W związku ze zmianą koncepcji użycia lotnictwa myśliwskiego pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku w ZSRR rozpoczęto pracę nad przechwytującymi samolotami myśliwskimi, które miały stanowić przeciwwagę dla amerykańskich samolotów myśliwskich McDonnell Douglas F-15 Eagle.
W związku z tym w 1969 roku w Związku Radzieckim ogłoszono konkurs na samolot myśliwski, który miał być zdolny do walki z samolotem F-15 Eagle. Parametry i wymagania tego samolotu zostały zawarte w programie PFI (Perspektiwnyj Frontowej Istrebitiel - przyszłościowy myśliwiec frontowy).
Gdy podano parametry, jakie miał spełniać samolot, z prac nad tym projektem wycofał się Paweł Suchoj, który uznał, że są nierealne i niemożliwe do wykonania w ZSRR. Jednak konstruktorzy z jego biura Oleg Samojtowicz oraz Walerij Nikołajenko i Władimir Antonow opracowali go i przedstawili do konkursu. Do konkursu na ten samolot przystąpiły trzy zespoły konstruktorów: Aleksandra Jakowlewa przedstawił projekt samolotu Jak-45; Artioma Mikojana – MiG-29 i Pawła Suchoja – T-10 (później nazwany Su-27). Pierwszy z tych projektów odrzucono od razu, a do dalszych prac skierowano samolot MiG-29, który miał stanowić lekką wersję myśliwca przechwytującego oraz Su-27 – ciężką wersję myśliwca.
Po ustaleniach dokonanych w konkursie pracom konstrukcyjnym w biurze Suchoja nadano niesamowitego przyspieszenia, tak że pierwszy prototyp samolotu, który nazywano już T-10 był gotowy pod koniec maja 1977 roku, a oblotu dokonano 20 czerwca 1977 roku na lotnisku Instytutu Prób w Locie w mieście Żukowski (Ramienskoje).
Prototyp samolotu jednak wykazał sporo braków, m.in.: brak dostatecznej wytrzymałości konstrukcji, występowanie nadmiernych oporów aerodynamicznych i drgań skrzydeł, oraz zbyt duża masa samolotu.
Po gruntowej zmianie prototypu i pozytywnych próbach w 1980 roku, rozpoczęła się produkcja w Zakładzie im. Jurija Gagarina w Komsomolsku nad Amurem serii informacyjnej samolotu w liczbie 5 sztuk, na podstawie prototypu T-10. Samolot wtedy otrzymał oznaczenie Su-27. Produkcja tej serii trwała do 1982 roku, lecz wraz z nią prowadzono dalsze prace nad kolejnym prototypem, oznaczonym jako T-10S.
Ostatecznie w 1982 roku ruszyła produkcja seryjna Su-27 (kod NATO – Flanker-B), na podstawie prototypu T-10S. Pierwsze samoloty seryjne służyły nadal do prowadzenia prób. Dalej również rozwijano ten samolot i budowano kolejne wersje samolotów. Samoloty produkowano w dwóch niemal nieróżniących się od siebie modyfikacjach: Su-27S przeznaczonych dla Sił Powietrznych i Su-27P – dla lotnictwa Obrony Powietrznej.
Pierwszą wersją po wersji produkcyjnej był dwumiejscowy samolot szkolno-bojowy Su-27UB (kod NATO – Flanker-C), który był przeznaczony do szkolenia i treningu przy zachowaniu pełnych możliwości bojowych. Samolot ten został oblatany 7 maja 1985 roku. Samolot ten pomimo swojego przeznaczenia posiada pełne uzbrojenie i może być użyty w charakterze samolotu bojowego. W wersji tej, nie zmieniając rozmiarów samolotu, z przodu zabudowano dwumiejscową kabinę a dla zrównoważenia większego przodu kadłuba, podniesiono usterzenie pionowe i samolot Su-27UB jest wyższy o 42 cm, powiększono też hamulec aerodynamiczny na grzbiecie samolotu. Zmiany te powodują, że samolot dwumiejscowy jest o około 1500 kg cięższy oraz ma słabsze charakterystyki od jednomiejscowego Su-27.
W maju 1989 roku po raz pierwszy pokazano samolot Su-27 i jego wersję Su-27UB na salonie lotniczym w Paryżu. Później był on pokazywany wielokrotnie, m.in.: w Singapurze, Farnborough (Wielkiej Brytanii), Abbotsford (Kanada), Oklahoma City (USA), Dubaju (Zjednoczone Emiraty Arabskie). W Polsce samolot pokazano w sierpniu 1991 roku w Poznaniu.
W połowie 1991 r. pierwsze Su-27 sprzedano za granicę: 8 sztuk Su-27SK otrzymały Chiny, a w 1992 roku dalsze 16 sztuk. Trwały także rozmowy na temat sprzedaży samolotów Su-27 do innych krajów, lecz ostatecznie nie doszło do ich sprzedaży.
Po rozpoczęciu produkcji seryjnej i wprowadzeniu go do uzbrojenia trwały nadal prace nad kolejnymi wariantami samolotu Su-27, które jednak ze względu na duże różnice ze swym poprzednikiem otrzymały już nowe oznakowania: Su-30, Su-33, Su-34, Su-35 i Su-37.
Podstawowe wersje samolotu Su-27
- T-10S – seria prototypowa
- Su-27 – seryjna wersja samolotu, oznaczana także jako Su-27S
- Su-27P – seryjna wersja samolotu używana przez lotnictwo obrony powietrznej
- Su-27SK – seryjna wersja eksportowa samolotu Su-27S
- Su-27M (Su-35) - prototypowa wersja rozwojowa Su-27, samolot wielozadaniowy o marketingowej nazwie Su-35 z radarem ze skanowaniem fazowym, przednimi skrzydełkami, nową elektroniką i uzbrojeniem. Jeden z prototypów nosił nazwę Su-37) i był napędzany silnikami ze sterowanym wektorem ciągu.
- Su-27SM - seryjna modernizacja samolotów Su-27
- Su-27SKM - seryjna wersja eksportowa samolotu Su-27SM
- Su-27SM2 - prototypowa modernizacja samolotów Su-27 (prototyp znany jako Su-27BM lub Su-35 - nazwa ta użyta została po raz drugi). Prototyp oblatany w lutym 2008 roku ma nowoczesny radar Irbis, zastosowano nowy silnik ze sterowanym wektorem ciągu AL-41F1A, zredukowano odbicie fal elektromagnetycznych, zastosowano w pełni obsługę systemu fly-by-wire, zmniejszono masę samolotu poprzez zastosowanie materiałów kompozytowych, zmodernizowano tradycyjną kabinę pilota na rzecz kokpitu typu "glass cockpit" gdzie zamiast analogowego oprzyrządowania zastosowano aktywne ekrany LCD, zwiększono widoczność kabiny poprzez podwyższenie i przeprojektowanie owiewki kabiny. Z płatowca usunięto przednie skrzydełka oraz zwiększono wloty powietrza, zapewniając nowym silnikom odpowiednie optymalne warunki pracy na małych wysokościach.
- Su-27K (Su-33) – seryjna pokładowa wersja samolotu Su-27
- Su-27IB (Su-34) - seryjna dwumiejscowa uderzeniowa modyfikacja Su-27 z miejscami obok siebie.
- Su-27UB – seryjna dwumiejscowa wersja szkolno-bojowa
- Su-27UBK – seryjna wersja eksportowa samolotu Su-27UB
- Su-27PU (Su-30) – seryjny ciężki dwumiejscowy samolot przechwytujący, zbudowany na bazie płatowca Su-27UB, po przyjęciu na uzbrojenie oznaczony Su-30
- Su-30M – prototypowa wersja rozwojowa samolotu Su-30
- Su-30MK – eksportowa wersja samolotu Su-30M
- Su-30MKK – eksportowa wersja samolotu Su-30MK dla Chin oraz Indonezji
- Su-30MK2 – eksportowa wersja rozwojowa samolotu Su-30MKK dla Chin, Wietnamu i Wenezueli
- Su-30MKI – eksportowa wersja samolotu Su-30MK dla Indii
- Su-30MKM – eksportowa wersja samolotu Su-30MKI dla Malezji
- Su-30MKA – eksportowa wersja samolotu Su-30MKI dla Algierii
Służba w lotnictwie
Oficjalnie samolot Su-27 został przyjęty na uzbrojenie w 1985 roku. Wtedy też zaczęto je wprowadzać do następnych pułków myśliwskich.
W momencie rozpadu ZSRR część tych samolotów została przyjęta przez siły zbrojne państw powstałych w wyniku rozpadu ZSRR. W ten sposób samoloty te znalazły się na wyposażeniu lotnictwa Ukrainy, Białorusi i Kazachstanu.
Ponadto samoloty te znalazły się na wyposażeniu lotnictwa chińskiego, które zakupiło je w Rosji, a także podjęło ich produkcję licencyjną. W Chinach samoloty te oznaczone jako J-11 zakupił Wietnam. Samolotami wersji Su-30MK dysponuje również lotnictwo Indii, które zakupiło w Rosji.
W latach 1991-1994 Białoruś odsprzedała USA 4 tego typu samoloty.
Po raz pierwszy samoloty Su-27 wzięły udział w działaniach bojowych w trakcie konfliktu gruzińsko–abchaskiego. W dniu 19 marca 1993 roku gruzińska obrona przeciwlotnicza zestrzeliła w pobliżu Suchumi rosyjski samolot Su-27 rakietą przeciwlotniczą. Jest to pierwszy znany przypadek zestrzelenia samolotu tego typu.
Samoloty te brały udział w wojnie Etiopii z Erytreą (1998-2000). Etiopskie Su-27 wykonywały misje patrolowe, a także służyły jako eskorta myśliwska dla samolotów MiG-21 i MiG-23, których używano jako bombowce. W czasie wykonywania tych misji udało im się zestrzelić cztery MiG-i 29 Erytrei, stąd nadano im przydomek "MiG Killers". Część z etiopskich Su-27 była pilotowana przez ukraińskich i rosyjskich instruktorów. Etiopia posiadała i w dalszym ciągu posiada 6 samolotów tego typu. Po wojnie Erytrea zakupiła kilka Su-27 w Rosji.
Opis konstrukcji
Samolot Su-27 jest jednomiejscowym samolotem myśliwskim przechwytującym, przeznaczonym do przechwytywania celów powietrznych, zwłaszcza nisko latających, w każdych warunkach atmosferycznych. Samolot jest zbudowany w układzie dwusilnikowego, wolnonośnego średniopłata. Konstrukcja metalowa, głównie stopy aluminium z wykorzystaniem stopów tytanu.
Kadłub samolotu, o wygiętej osi i zmiennym przekroju, ma konstrukcję półskorupową. Struktura kadłuba wykonana jest w zasadzie ze stopów aluminium, a w tylnej części gondoli silnikowych zastosowano stopy tytanu. Kadłub w części dziobowej stanowi kompozytowa owiewka, za którą znajduje się antena radaru wraz z układem mechanizmu przeszukiwania oraz modułami elektroniki radaru. Część ta odchyla się do góry. Przednia część kadłuba o przekroju owalnym jest pochylona do dołu dla zapewnienia dobrej widoczności z kabiny.Skrzydła samolotu są trójdźwigarowe, z pomocniczymi dźwigarami przednim i tylnym. Całkowicie metalowe skrzydła, są wykonane ze stopów aluminium, mają obrys pasmowy, z dodatnim skosem krawędzi natarcia skrzydła podstawowego. Strukturę skrzydła uzupełniają żebra prostopadłe do płaszczyzny dźwigarów. Mniej więcej w połowie rozpiętości skrzydła oraz w jego końcówce znajdują się dodatkowe żebra równoległe do osi podłużnej samolotu, wzmacniające skrzydła w punktach mocowania podwieszeń. Wewnątrz skrzydeł przestrzeń pomiędzy dźwigarami wypełniają integralne zbiorniki paliwa z charakterystycznymi podłużnymi wziernikami służącymi do kontroli i wymiany wypełniającej je pianki. Na końcach skrzydeł znajdują się stałe wyrzutnie pocisków rakietowych, będące jednocześnie wysięgnikami wyważającymi.
Usterzenie o konstrukcji metalowej jest zamontowane na podłużnych belkach, które przylegają z boku do silników. Oba usterzenia mają obrysy trapezowe o dużych dodatnich skosach. Powierzchnie sterowe są poruszane siłownikami hydraulicznymi. Usterzenie pionowe, o dużych statecznikach i niewielkich powierzchniach sterowych jest zdwojone. Stateczniki pionowe dwudźwigarowe o dźwigarach mocowanych do wręg zaskrzydłowych. U nasady obu stateczników pionowych znajdują się chwyty powietrza dla układu chłodzenia wyposażenia pokładowego. Usterzenie poziome płytowe, o działaniu różnicowym zastępującym równocześnie lotki.
Napęd stanowią dwa silniki turbinowe dwuprzepływowe Lulka AL-31F zaprojektowane w przedsiębiorstwie badawczo-produkcyjnym Saturn. Do silników stosowana jest nafta lotnicza typu T-1, TS-1 i RT.
Podwozie trójpodporowe z kołem przednim, chowane w locie. Wszystkie golenie mają amortyzatory olejowo-powietrzne. Podwozie przystosowane jest do korzystania z lotnisk z nawierzchnią utwardzoną. Koła główne po złożeniu mieszczą się płasko, w przykadłubowych częściach skrzydeł, uzupełnionych od dołu owiewkami. Podwozie przednie jest chowane do przodu, do wnęki pod kabiną pilota.
Kabina pilota – ciśnieniowa, klimatyzowana. Oszklenie kabiny jest wysunięte poza obrys kadłuba, składa się z cylindrycznego niedzielonego wiatrochronu i otwieranej do góry do tyłu kroplowej osłony. Osłona kabiny jest otwierana siłownikiem pneumatycznym. Kabina wyposażona jest w fotel wyrzucany K-36DM, można go używać aż do prędkości wskazywanej 1400 km/h i do wysokości 25000 m. Kabina wyposażona jest w zestaw przyrządów pilotażowo-nawigacyjnych.
Samolot wyposażony jest w systemy kierowania uzbrojeniem w postaci radaru RŁPK-27 z anteną o średnicy ok. 1,0 m, jest zdolny do wykrywania i śledzenia celów na tle ziemi. System może śledzić jednocześnie 10 celów, lecz umożliwia wskazywanie celu tylko jednej rakiecie. Posiada również bierny układ poszukiwania i śledzenia w podczerwieni sprzężony z dalmierzem laserowym OEŁS, który zapewnia zasięg wykrywania i zwalczania celów powietrznych do 70 km, w sytuacji gdy jest niewskazane lub niemożliwe użycie radaru.
Uzbrojenie samolotu Su-27 stanowi:
- Działko GSz-30-1 kal. 30 mm umieszczone w napływie prawego skrzydła z zapasem 150 pocisków.
- Pozostałe uzbrojenie jest podwieszane na dziesięciu węzłach przystosowanych do kierowanych pocisków rakietowych powietrze-powietrze, pocisków niekierowanych i bomb o różnym wagomiarze. Maksymalna masa podwieszonego uzbrojenia wynosi 8000 kg
- Podstawowy zestaw uzbrojenia składa się z:
- 6 kierowanych pocisków rakietowych R-27
- 2 kierowanych pocisków rakietowych R-27T
- 2 kierowanych pocisków rakietowych R-27RE-1
- Pozostałe rodzaje podwieszanego uzbrojenia
- Bomby w podstawowym zestawie
- 8 x 500 kg
- 16 x 250 kg
- 6 x KMGU (zasobniki bomb małego kalibru).
- Podstawowy zestaw uzbrojenia składa się z:
Wypadki
Do najtragiczniejszego zdarzenia doszło 28 lipca 2002 roku we Lwowie. Podczas pokazu Su-27 w czasie wykonywania akrobacji spadł na płytę lotniska. Następnie miała miejsce eksplozja paliwa z samolotu. Zginęły wówczas 84 osoby, a 200 zostało rannych. Pilotom udało się katapultować.
Trzem pilotom udało się katapultować, ale jeden z nich nie przeżył katastrofy. Zmarłym pilotem był 45-letni pułkownik Igor Tkaczenko – dowódca zespołu akrobacyjnego "Russian Knights”, do którego należały obie maszyny. Uważany był za jednego z najlepszych pilotów w Rosji.
30 sierpnia 2009 roku o godzinie 13:17 samolot białoruskich sił powietrznych Su-27UBM (M - модифицированный, zmodyfikowany) rozbił się na pokazach Air Show w Radomiu[2]. Obaj piloci zginęli.
Ciekawostki
- Samolot SU-27 w chwili obecnej jest jedynym samolotem na świecie, który może wykonać w pełni tzw. manewr Kobra. Prawdziwym dowodem możliwości manewru są piloci zespołu akrobacyjnego Russian Knights, którzy wykonują jednocześnie tę figurę na 10 samolotach Su-27. Manewr mogą również wykonywać radziecko-rosyjskie samoloty MiG-29 czy samoloty produkcji zachodniej np. F-22 Raptor czy F-35 jednak ich awionika, bądź układ ciągu silnika uniemożliwia przechył samolotu powyżej 90° tak jak w Su-27.
| Dane podstawowe | |
| Państwo |  ZSRR /  Rosja |
| Producent | Suchoj |
| Typ | myśliwiec przewagi powietrznej |
| Konstrukcja | średniopłat o konstrukcji metalowej, półskorupowej, podwozie trójpodporowe – wciągane w locie |
| Załoga | 1 (2 w wersji szkolno-bojowej) |
| Historia | |
| Data oblotu | 20 czerwca 1977 |
| Lata produkcji | od 1980 |
| Dane techniczne | |
| Napęd | 2 silniki turbowentylatorowe dwuprzepływowe Saturn Liulka AŁ-31F |
| Ciąg | każdy 75,53 kN (normalny) 122,58 kN (z dopaleniem) |
| Wymiary | |
| Rozpiętość | 14,70 m |
| Długość | 21,60 m (bez wysięgnika) 21,80 (z wysięgnikiem) |
| Wysokość | 5,50 m |
| Powierzchnia nośna | 64,00 m² |
| Masa | |
| Własna | 16 380 kg |
| Startowa | 22 700 kg (normalna) 29 000 kg (maksymalna) |
| Uzbrojenia | 6000 kg na 10 węzłach |
| Zapas paliwa | 6500 kg (w wewnętrznych zbiornikach) |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. | 1350 km/h (ok. 1,3 Ma) (na poziomie morza) 2450 km/h (2,3 Ma) (na dużych wysokościach) |
| Prędkość przelotowa | 1000 km/h |
| Prędkość wznoszenia | 250 m/s |
| Pułap | 19 000 m |
| Pułap praktyczny | 17 500 m |
| Zasięg | 3750 km |
| Rozbieg | 750 – 800 m |
| Dobieg | 650 – 700 m |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 1 działko GSz-31-1 kal. 30 mm kierowane pociski rakietowe R-27R (kod NATO: AA-10A Alamo-A) R-27T - (kod NATO: AA-10B Alamo-B) R-27RE (kod NATO: AA-10C Alamo-C) R-73 (kod NATO: AA-11 Archer) R-60 (kod NATO: AA-8 Aphid) | |
| Użytkownicy | |
| Białoruś, Chiny (wersja J-11), Kazachstan, Etiopia, Erytrea, ZSRR/Rosja, Ukraina, Wietnam, Indie | |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz